Boer en burger, als mensen kunnen we het samen eens worden

Europa heeft met de plannen in de Green Deal het doel van 25% biologische landbouw in 2030 neergezet. In Nederland zitten we op 4,1 en verder Europees gemiddeld op 7,7%.

Onze doelstelling is dus een verzesvoudiging in tien jaar tijd? Hoe doen we dat in een land gefixeerd op exportcijfers en waar de Algemene Rekenkamer aangeeft dat de overheid zelfs te weinig inzet toont om het Europese biologische keurmerk bekend te maken?

Wat houdt ons tegen?

Een heel sterke lobby vanuit de agro-industrie waardoor het beleid verduurzaming van de landbouw meestal juist in de weg zit, boeren die gevangen zitten in een schuldenpositie bij de banken, de te grote prijsverschilen tussen biologische en gangbare voeding.

Maar het roer zal toch een keer om moeten. Hoe lang worden risicovolle wereldwijde ketens van vlees- en sierteelt die en niet duurzaam en heel kwetsbaar zijn, met overheidssteun de hand boven het hoofd gehouden? Zijn boeren met een megastal – die bijna altijd veel verzet oproepen in de directe omgeving vanwege stank en fijnstof – echt gelukkig? Moeten deze boeren niet de kans krijgen om een andere weg in te slaan en zich weer te kunnen verbinden met hun omgeving? En is het niet een mensenrecht om overal biologisch voedsel te kunnen kopen voor redelijke prijzen?

Laten we vooral niet denken dat het niet kan. Dat soort geluiden komen uit de lobby-hoek. Onafhankelijke VN rapporten zijn hierover al lang heel duidelijk, het huidige landbouw en voedselsysteem is onhoudbaar.

Waardecreatie

Het ontbreekt nog aan de verbeelding van een gifvrije en regionale, circulaire landbouwcultuur, waar veel meer waarde wordt geschapen dan alleen de prijs voor bulkvoedsel. Waar ook veel waardevolle groene banen kunnen ontstaan, al dan niet samen met recreatie, zorg, ambachten en educatie.

We moeten terug naar onze dromen. De mooiste biodynamische bedrijven die ik ken zijn ontstaan vanuit een droom en zijn werkelijkheid geworden door die droom uit te spreken naar anderen. Dat is in de eerste plaats een gesprek op hartsniveau tussen mensen. Als burgers kunnen het in een vorm van burgerparticipatie met onze boeren eens worden over gezond eten, ons landschap en hoe we ons idealiter daarin ontwikkelen.

Maar dan startend in een dialoog zonder de belanghebbenden uit de kunstmest, pesticiden, zaad en technologie-wereld en zonder de financiers en projectontwikkelaars aan tafel. Dat is essentieel. En niet alleen de macht van de inputindustrie is veel te groot, ook die van grote supermarkten, de multinationale voedselverwerkers en wereldwijde handelaren.

De zakelijke belangen mogen pas later weer in beeld komen als we het hoe bespreken. Natuurlijk zijn toeleveranciers, financiers en handelaren onmisbaar, maar hun rol moet altijd worden beoordeeld en zo nodig begrensd vanuit de maatschappelijke vraagstukken die er liggen. En het zal letterlijk coöperatiever en associatiever moeten, geen aandeelhoudersbelang op afstand. Als leidend principe gelden de gezondheid van onze bodems, de biodiversiteit en de gezondheid en toekomst van onszelf.

Onze overheid zal nu met echte maatregelen moeten komen om de vraag te stimuleren door bijvoorbeeld BTW op biologisch voedsel af te schaffen, vervuilende teelten te belasten en het aanbod te stimuleren door omschakeling voor boeren te vereenvoudigen en groene diensten te belonen.

De plannen in de Green Deal zijn een oproep om in beweging te komen voor ons allemaal. Als burger en als consument, maak bewuste keuzes bij uw boodschappen en ga het gesprek aan; de kleinste vorm van burgerparticipatie begint met een gesprek over gedeelde waarden met de buren, een gemeenteambtenaar of een boer in uw omgeving. Met compassie voor iedereen die in het huidige systeem verstrikt is geraakt, maar met de vaste wil om elkaar hieruit te bevrijden.

Bert van Ruitenbeek, directeur Stichting Demeter

Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouw en voeding

Deze column verscheen eerder in De Betere Wereld Editie 3, 2020