Virtual Reality

Het lijkt science fiction, maar is al gewoon onder ons: Virtual Reality. En mits op de juiste manier ingezet, kan dat de wereld er een heel stuk beter op maken. Ofwel hoe Virtual Reality empathie opwekt voor de goede zaak en zo ontwikkelingshulp helpt moderniseren.

Door Nils Elzenga

Daar sta ik dan, in een glimmende badkamer ergens in Jordanië, mee te koekeloeren hoe alleenstaande moeder Israa (28) een kraan repareert. Althans zo lijkt het, want in werkelijkheid zit ik op een comfortabele stoel van de Virtual Reality Cinema in Amsterdam, ’s werelds allereerste bioscoop voor dit nieuwe filmgenre. Maar dankzij een enorme bril plus koptelefoon waan ik me letterlijk helemaal in Israa’s leven. Ik kan in alle richtingen om me heen kijken terwijl Israa en haar collega hun werk doen, in de auto zitten of de maaltijd genieten met hun families. Het is een overweldigende ervaring, bijna teveel input tegelijk. Na afloop moet ik echt even bijkomen. Het zweet staat op m’n voorhoofd.

Heel veel hype
Virtual Reality (kortweg VR) is een nieuwe techniek, gebruikmakend van camera’s die 360 graden rondom kunnen filmen, die de filmwereld momenteel in rap tempo verovert. “Er is momenteel heel veel hype rondom VR”, beaamt Ivan Mikulić van het Amsterdamse productiehuis MAKMENDE Media, dat de film over Israa gemaakt heeft. “Iedereen wil er iets mee, ik zie het overal om me heen opduiken. Maar dan vooral als gimmick, als een grappige nieuwe truc, zoals eigenlijk gebeurt met elke nieuwe techniek in medialand. Tijdens de allereerste bioscoopvoorstelling renden kijkers ooit ook gillend weg omdat ze dachten dat die grote locomotief op het witte doek hen zou overrijden. Maar bioscoopfilms werden pas echt groot toen ze verhalen gingen vertellen.”
“Dus zijn we bij MAKMENDE, waar we ons vooral richten op ontwikkelingsvraagstukken, gaan kijken hoe we deze nieuwe techniek kunnen combineren met onze kracht als verhalenvertellers. Kijk, we zijn heus niet het eerste mediabureau dat een VR-productie maakt, maar we experimenteren wel als een van de eersten met het inzetten van VR als verhalend medium. Er is nog veel te ontdekken, maar gezien de reacties die we krijgen op onze VR-films denk ik dat er daar behoorlijk in zijn geslaagd.”

Walk in her Shoes
Dat vindt ook Reintje van Haeringen, algemeen directeur van de ngo CARE (ngo staat voor non-gouvernementele organisatie, ofwel onafhankelijke hulporganisatie zonder winstoogmerk). Van Haeringen: “Ngo’s praten veel over de mensen om wie het gaat, terwijl hun persoonlijke verhalen direct ervaren veel effectiever is. Daarvoor is VR een ongeëvenaard middel.” De VR-film over Israa is onderdeel van een serie over de campagne Walk in her Shoes van CARE. Die campagne geeft aandacht aan de moeilijke omstandigheden waarin vrouwen moeten zien te overleven, en hun belang bij het leren van vaardigheden om succesvol ondernemer te worden. Van Haeringen: “Wij focussen op meisjes en vrouwen, want die herinvesteren in hun gemeenschappen.”
Na haar training heeft Israa het ‘Wise Women’s Plumbing Cooperation’ opgericht, het enige door vrouwen gerunde loodgietersbedrijf in het patriarchale Jordanië. Israa en haar collega zien zich dan ook voortdurend geconfronteerd met genderdiscriminatie. Om meer klanten te krijgen, heeft Israa zelfs de naam van haar broer op haar visitekaartje gezet, en neemt ze hem mee naar afspraken. Ondertussen hoort ze regelmatig de bommen afgaan in het naburige Syrië. “Ik wil mijn dochter laten opgroeien”, zegt Israa ondanks dit alles, “in de wetenschap dat ze het recht heeft haar vaardigheden te gebruiken – wat die ook mogen zijn.”
Een andere film volgt de 32-jarige, zwangere Hanan. Al drie jaar bewoont ze met haar man en drie kinderen een caravan in Al Azraq, een van de grootste vluchtelingenkampen van Jordanië. Na training van CARE werkt ze nu fulltime in een beauty salon, als enige broodwinner van het gezin. Van Haeringen: “MAKMENDE heeft eerder voor ons een film gemaakt over vrouwelijke rolmodellen in vijf landen. Dat was de eerste keer dat verhalen zó dichtbij kwamen. CARE wordt in die film nauwelijks genoemd. Dat zette me aan het denken: we moeten ons werk heel anders in de wereld gaan zetten. Veel bescheidener. Die mensen beslissen zelf. Zo ontstond het idee voor die VR-films.”

Ultieme empathiemachine
Maar Van Haeringen ziet voor VR nog meer mogelijkheden dan alleen film. “Via Skype hebben we bijvoorbeeld vrouwelijke ondernemers in Jemen en Nederland aan elkaar gekoppeld. We zouden aan beide zijden VR-films kunnen laten zien, zodat ze elkaar nog beter leren kennen. Greenpeace werkt er trouwens ook al mee.” De VN heeft VR al gebombardeerd tot the ultimate empathy machine, dé manier dus om empathie op te wekken.
Ivan Mikulić van MAKMENDE Media is daarover niet verbaasd: “VR leent zich uitstekend voor de communicatie van ngo’s. Het brengt hun projecten, die zich meestal in ontwikkelingslanden afspelen, dichtbij hun donateurs en stakeholders hier in Nederland. Het transporteert kijkers naar die werelden ver weg, en geeft ze echt het gevoel dat ze dáár zijn. Je kijkt echt mee in iemands wereld. Zo kunnen ngo’s, op een zeer kostenefficiënte manier, de impact van hun projecten invoelbaar maken. Dat geeft VR een enorme kracht.”
Zo kan VR een onderdeel worden van een broodnodige moderniseringsslag onder ngo’s, die kampen met oubollige imago’s en afnemende donaties. Zo is ook Walk in her Shoes innovatief van opzet. De campagne richt zich voornamelijk op bedrijven. CARE installeert daar loopbanden waarop medewerkers binnen een jaar een rondje om de wereld moeten lopen, ofwel veertigduizend kilometer, te starten in Jordanië. Onderweg kunnen ze via de website van CARE allerlei content inzien van het project. Tegelijkertijd kunnen ze de VR-films uiteraard bekijken. Dat moet niet alleen fittere en meer vitale medewerkers opleveren, maar ook donaties voor CARE. Van Haeringen: “We willen niet meer zomaar geld vragen, maar daarvoor ook iets terugdoen.”
Overigens, wil Mikulić nog graag even benadrukken, hoef je voor het bekijken van VR-films niet per sé ingewikkelde apparaten op je hoofd zetten in gespecialiseerde bioscopen. Je kunt ze ook op gewone schermen kijken. Dan heet het 360, omdat het beeld rondom (360 graden dus) zichtbaar is. Ze zijn dus even toegankelijk als ‘gewone’ films. Alleen veel potenter. Mikulić: “VR geeft mensen in ontwikkelingslanden echt een krachtige stem. En mensen een stem geven betekent hen emanciperen. En voor mensen in hun kracht zetten, daarvoor staan wij als MAKMENDE Media.”

Get involved
CARE zoekt nog bedrijven die zich willen aansluiten bij de campagne Walk in her Shoes. Contactpersoon Anneloes Besijn: Besijn@carenederland.org, Walkinhershoes.nl.
Partijen die interesse hebben om VR te gebruiken bij fondsenwerving of storytelling kunnen contact opnemen met Ivan Mikulic : ivan@makmendemedia.com, Makmendemedia.com.