Laatste update op 6 november 2024

Tegenwoordig heb je in Nederland keuze uit tientallen betalingsopties, gaande van cash geld en pinnen tot e-wallets en cryptocurrency. Elke methode heeft zo zijn voor- en nadelen, en wellicht heb je zelf ook enkele favorieten!

Maar heb je ooit al eens nagedacht over de duurzaamheid van je betalingskeuzes? Hoe jij ervoor kiest om te betalen voor je goederen en diensten kan immers aanzienlijke invloed hebben op het milieu. 

Je kan misschien denken dat dit een triviale factor is, en op individueel vlak heb je gelijk. Maar op grote schaal, als we kijken naar de betalingskeuzes van miljoenen mensen, is het duidelijk dat dit een grote impact kan hebben op energieverbruik, CO₂-uitstoot, afvalproductie en grondstofgebruik.

Hieronder gaan we dieper in op hoe duurzaam verschillende betalingsmethoden zijn en welke keuzes je kunt maken om je ecologische voetafdruk te verkleinen.

De impact van contant geld

Contant, ofwel cash geld, is al eeuwenlang de “de facto” betaalmethode. Tot voor kort was het zelfs een van de enige opties! Binnen Nederland daalt het gebruik van cash geld gestaag, ten voordele van mobiele opties (die we later bespreken).

Contant geld gebruiken brengt verschillende en vrij duidelijke milieukosten met zich mee. Om te beginnen vereisen zowel bankbiljetten als munten grondstoffen zoals katoen, papier en metalen (bijvoorbeeld koper en nikkel).

Het productieproces van deze materialen kan behoorlijk vervuilend zijn, want de productie van munten vereist veel energie. Daarnaast is het gebruik van chemicaliën om metalen te raffineren rechtstreeks schadelijk voor het milieu.

Bankbiljetten hebben een kortere levensduur dan munten, waardoor ze sneller moeten worden vervangen. Dat betekent dat er transport- en beveiligingskosten komen kijken, wat ook een rol speelt in de ecologische voetafdruk van contant geld.

Biljetten en munten moeten regelmatig worden bijgevuld in geldautomaten, wat energie kost. Ook de beveiliging is een kwestie, want geld wordt vervoerd met gepantserde voertuigen.

Daarnaast belandt beschadigd of versleten contant geld uiteindelijk in het afval, hoewel sommige centrale banken initiatieven hebben opgezet om oude bankbiljetten te recycleren.

De opkomst van cryptocurrency: een complex duurzaamheidsvraagstuk

Cryptomunten zoals Bitcoin en Ethereum zijn de voorbije jaren erg populair geworden als alternatief voor traditionele betaalmethoden (net als interessante beleggingsopties).

Maar wat betreft duurzaamheid zijn de meningen sterk verdeeld, want deze kwestie is verre van zwart/wit.

Aan de ene hand heb je het feit dat sommige cryptomunten (zoals Bitcoin) absoluut vreselijk zijn voor het milieu als je je richt op de rechtstreekse energieconsumptie. Het proces om een nieuwe cryptomunt te mijnen (produceren) – waarbij krachtige computers complexe berekeningen uitvoeren om transacties te verifiëren – verbruikt enorme hoeveelheden energie. In landen waar veel cryptocurrency wordt gemined, zoals China en de Verenigde Staten, heeft dit geleid tot grote milieuverontreiniging en een toenemende vraag naar elektriciteit.

Dat gezegd zijnde, is de cryptowereld zich bewust van dit enorme nadeel en nieuwe cryptomunten zijn aanzienlijk milieuvriendelijker, tot wel 99% minder belastend dan Bitcoin. Dit komt voornamelijk omdat munten zoals Ethereum en Solana gebruikmaken van een alternatieve methode om nieuwe munten te mijnen (Proof of Stake). Dit is aanzienlijk minder energie-intensief is dan het gebruikelijke Proof of Work.

De meeste nieuwe cryptomunten die op de markt komen, proberen zo efficiënt en duurzaam mogelijk te zijn. Dit is niet alleen goed voor het milieu, maar schept ook kansen voor mensen die crypto willen gebruiken als belegging. Naomi Bootman, auteur bij CryptoNews NL, vertelt dat je door een presale crypto te kopen, de kans krijgt om tegen een zeer gunstige prijs te beleggen. Dit kan je op lange termijn veel winst opleveren.

Hierbij komt ook nog dat cryptocurrency volledig digitaal is. Er zijn geen fysieke munten, dus door crypto te gebruiken vermijd je alle ecologische nadelen die we daarnet bij cash geld hebben vermeld. Er zijn ook geen banken of centrale instituties voor crypto (zoals je bij traditioneel geld wel hebt), wat betekent dat de ecologische voetafdruk qua personeel, vervoer, elektriciteit en andere zaken ook wegvalt.

Bankkaarten en creditcards: minder grondstoffen, maar niet zonder kosten

Vrijwel elke Nederlander heeft wel een bankkaart, waarmee je gemakkelijk kan pinnen, contant geld afhalen of online kan betalen. Ook creditcards (VISA en Mastercard) zijn alomtegenwoordig.

Deze kaarten lijken op het eerste gezicht duurzamer dan contant geld omdat ze langer meegaan, maar ze zijn meestal gemaakt van PVC, een soort plastic dat moeilijk te recycleren is en erg schadelijk voor het milieu kan zijn. Gelukkig zijn er wel wat initiatieven en alternatieve opties, zoals kaarten die 100% biologisch afbreekbaar zijn.

Hiernaast komt het feit dat bankkaarten en creditcards afhankelijk zijn van energie-intensieve IT-infrastructuren, zoals datacenters, banken en servers die de betalingen verwerken.

Mobiel en digitaal betalen: groene oplossingen of verborgen energieverbruik?

Dat brengt ons tot e-wallets: digitaal en mobiel betalen. Dankzij de opkomst van smartphones is deze optie enorm populair geworden. Op het eerste gezicht zijn e-wallets natuurlijk erg duurzaam, maar ze komen helaas niet zonder hun eigen nadelen.

De voordelen zijn alvast duidelijk: je moet geen fysieke materialen gebruiken zoals munten of kaarten, maar je moet natuurlijk wel een smartphone (of computer) hebben, die geproduceerd moet worden en energie verbruikt. Dan zijn er ook datacenters en netwerken die de betalingen faciliteren.

Vooral dit laatste kan een enorme impact hebben op het milieu, vaak veel meer dan je zou denken. Elke transactie die je via je smartphone uitvoert, zal worden geregistreerd en verwerkt in datacenters die op jaarlijkse basis enorm veel energie verbruiken.

Conclusie

Kortom, elke betaaltopie heeft helaas gevolgen voor het milieu, van het grondstofgebruik in fysieke munten en kaarten tot het energieverbruik in datacenters voor digitale betalingen.

Hoewel volledig duurzame betalingssystemen nog niet bestaan, kan je wel je ecologische voetafdruk verkleinen door bijvoorbeeld meer duurzame banken, betaalkaarten en technologieën te kiezen.