Mercado de Trueque, ruil je afval voor verse groenten en fruit

Erg aerodynamisch is het ongetwijfeld niet. Op haar lichtgewicht racefiets heeft een vrouw op ingenieuze wijze meerdere kistjes met oud papier bevestigd. Aan het frame, stuur en de achterwielen; overal heeft ze met touwen en riempjes iets weten vast te maken. Ze is op een zondagmorgen in het Bosque de Chapultepec niet de enige die met afval sleept. Overal in het in Mexico-Stad gelegen park kom je mensen tegen die zich met afvalzakken, doosjes papier of een tas glazen flessen richting de ingang haasten. Allen op weg naar de zogenaamde Mercado de Trueque, waar ze in ruil voor afval verse groente en fruit kunnen ophalen.

Tekst en foto’s: Clara van de Wiel

Een keer in de maand vindt de Mercado de Treque, letterlijk ‘ruilmarkt’, plaats, op wisselende locaties in Mexico-Stad. Het concept is steeds gelijk: in ruil voor recyclebaar afval, ontvang je bonnen waarmee je allerhande groente, fruit en andere lokaal geproduceerd voedsel kunt ophalen. Sinds de eerste editie in maart 2012 is het ‘vuilnismarkt’ uitgegroeid tot een daverend succes. Maandelijks komen er duizenden marktgangers naar de door de stad georganiseerde Mercado. ‘Als we om acht uur ’s ochtends open gaan, staan ze hier te dringen,’ vertelt de bij de organisatie betrokken Raul Beltran. Het is inmiddels half elf, waardoor de ergste drukte voor hem weer achter de rug is. De vrouw kan met haar racefiets direct doorrijden. ‘Ik vind het geweldig,’ vertelt Rosa Blancas even later. ‘Op zondag maak ik altijd een flinke fietstocht door het park. En nu kan ik meteen mijn vuilnis kwijt.’ Haar bepakking is er niet veel minder op geworden. In ruil voor de kistjes papier, heeft Blancas een grote tas met sla, avocado en broccoli opgehaald. Ze lacht. ‘En dat ik nu geen boodschappen meer hoef te doen is natuurlijk al helemaal mooi meegenomen.’

Om met voedsel mee naar huis te gaan, moeten deelnemers ten minste één kilo afval inleveren. Maar pas bij een kilo of vijf wordt het volgens de organisatie echt lucratief. Het meeste valt te ‘verdienen’ aan oude elektronische apparatuur. In ruil voor een oude smartphone krijg je bijvoorbeeld vijf ‘groene punten’, die je aan de overkant direct kunt gaan verzilveren. Daar staan de lokale boeren, die maandelijks op de markt hun verse oogst aanbieden. Vandaag kunnen deelnemers bijvoorbeeld kiezen uit bananen, groene kool en uien. Maar ook staat er een stalletje waar met groene punten een beker met een traditioneel geproduceerd melkdrankje kan worden ‘aangeschaft’.

Achter de kraampjes van de boeren zijn gespierde mannen druk bezig de ingezamelde zakken en dozen vuilnis op te slaan in containers. Op een gemiddelde zondagochtend wordt zo niet minder dan 12 duizend kilo afval opgehaald. Eenmaal gesorteerd, verkoopt de organisatie het afval vervolgens door aan recyclebedrijven, om met de opbrengst de lokale boeren te betalen.

Kringloop
Het lijkt een logische kringloop. Maar het inzamelen en hergebruiken van afval is in Mexico –Stad nog echt een noviteit. Vuilnis, dat werd van oudsher massaal gedumpt op de grootste vuilnisbelt van de stad. Meer dan 12.600 ton afval kwam er zo dagelijks op de beruchte Bordo Poniente terecht. De stortplaats nam ruim 375 hectare in beslag, waarmee het de twijfelachtige eer had de grootste ter wereld te zijn. Nadat de belt in december 2011 op last van burgemeester Marcelo Ebrard sloot, werd een plan in werking gesteld om de hoeveelheid afval drastisch terug te brengen en de stad meer te laten recyclen.

Met wisselend succes. Zo ontstonden er na de sluiting van Bordo Poniente in de buitenwijken van de stad verschillende illegale dumpplaatsen. En nog steeds is ook straatafval een groot probleem. Dat het de Mexicaanse metropool de komende jaren nog veel moeite gaat kosten een duurzame oplossing te vinden voor haar afvalprobleem, dat moge duidelijk zijn. Maar het succes van de Mercado de Trueque laat wel zien dat het recyclen de Mexicanen steeds beter afgaat. En dat ze er zowaar plezier in krijgen. Dat is ook de bedoeling van de markt, vertelt Beltran van de organisatie. ‘Het afvalprobleem lossen we er niet mee op. Maar hiermee gaan mensen hopelijk wel inzien dat ze dingen niet zomaar achteloos moeten weggooien. Door ze er iets positiefs voor terug te geven leren we ze als het ware wat hergebruik is.’ Met dat doel is Beltran ook actief bij het educatieprogramma van de markt, waarmee hij op basisscholen voorlichting geeft over recycling.

Om twaalf uur worden de laatste groene punten uitgedeeld. De keus voor de late beslissers is behoorlijk geslonken. Een man die zojuist twee afvalzakken heeft ingeleverd, verlaat de markt met niet meer dan twee uien. Erg teleurgesteld lijkt hij niet. ‘Ach,’ zegt hij, ‘ik moest toch deze richting uit. Ik ben vooral blij dat ik mijn lege flessen kwijt ben. En met die uien is mijn vrouw vast ook heel tevreden!’