Doe mee aan het onderzoek naar Nieuwe Business Modellen!
Wie denkt dat duurzaamheid en duurzaam ondernemen in de vergetelheid geraakt is in deze tijden van crisis, heeft het mis. Meer en meer mensen realiseren zich dat deze crisis alleen kan worden opgelost juist door duurzaam te organiseren. En dus zijn er interessante ontwikkelingen gaande rond Nieuwe Business Modellen (NBM’s), waarin behalve financiële waarde ook waarden als gezondheid, saamhorigheid en aandacht tellen. Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen, doet er onderzoek naar en roept iedereen die zich bezig houdt met NBM’s op mee te doen. “Terwijl ’Den Haag’ moet bezuinigen op een economie van het verleden, wordt in allerlei initiatieven de economie van de toekomst zichtbaar. Dat wil ik zichtbaar maken en verbinden.”
Door Nanny Schutte
Hoe organiseer je duurzaamheid? Deze vraag stond centraal in een eerste onderzoek van Jonker in 2010 en leverde al snel een paar honderd inspirerende voorbeelden op; geld verdienen met je afval ( TerraCycle ), stadsmoestuinen op daken (stadslandbouw), lokale munteenheden ( letscontact ), bouwen met overschot
( Huis van Overvloed ), enzovoorts! Fantastische ontwikkelingen die een heel nieuw licht werpen op het begrip ‘waarde’ en daarmee op onze economie, of liever beconomy, deeleconomie of WEconomy.
Global Village?
Technologische ontwikkelingen, logistieke mogelijkheden en internet hebben ervoor gezorgd dat de hele wereld een ‘dorp’ geworden is, de Global Village. Tegelijkertijd is het dorpsgevoel van ons-kent-ons verder weg dan ooit. Want onze maatschappij is langzamerhand alleen nog gebaseerd op economische groei en geld. Geld dat kennelijk de waarde vertegenwoordigt van zichtbare en meetbare zaken, met ondoorzichtige productieketens tot gevolg. Niemand weet meer wat de herkomst is van wat we consumeren en hoeveel schade het veroorzaakt aan people en planet – op onze kosten! Een onhoudbare, niet-duurzame situatie. Zie hier de noodzaak van radicale verandering richting de WEconomy en NBM’s in een notendop.
Werken aan de WEconomy
Uit de voorbeelden die het eerste onderzoek naar de organisatie van duurzaamheid opleverde, bleek hoe we collectief op zoek zijn naar een nieuwe-waarden-economie. Het was de basis voor het succesvolle crowdsourcing project “Our Common Future 2.0”, resulterend in de bestseller “Duurzaam Denken Doen” (2012). Dat bracht weer zoveel mensen in beweging dat een nieuw inspiratieboek ontstond: “Werken aan de WEconomy” (2013). Jonker: “Ik wil zichtbaar maken en delen wat er al is. We hebben zó’n energieke maatschappij, er gebeurt zóveel moois! Door al die initiatieven te verbinden, door communities te bouwen, kunnen we beginnende economische activiteit opschalen en daarmee de WEconomy vormgeven.” Het boek laat zien hoe het nieuwe denken middels modellen voor coöperatief organiseren verankerd kan worden in onze samenleving. Geschreven van binnenuit, door enthousiaste betrokkenen, “een bouwsteen voor de circulaire economie,” aldus Jonker.
Grip op Nieuwe Business Modellen
Al die voorbeelden van hoe duurzaamheid te organiseren zou vast ook andere transactie- en business modellen moeten opleveren, was de gedachte. Het onderzoek richtte zich vervolgens heel specifiek op mensen die zeggen actief te werken aan NBM’s. Dat leidde uiteindelijk tot 28 interviews vorig jaar, om gevoel te krijgen bij hoe NBM’s eruit zien en georganiseerd worden.
Een eerste poging tot categoriseren levert drie stromingen op: delen (van sociaal kapitaal, tijd en competenties), ruilen (transacties met gesloten beurs of alternatieve betaalmiddelen), en creëren (van meervoudige waarden in win-win situaties). Ook is voorzichtig een aantal kenmerken van NBM’s vastgesteld, zoals coöperatieve samenwerking, gebruik in plaats van bezit, oog voor behoeften van nu èn later, en werken op basis van commitment of vertrouwen.
Opnieuw uitvinden
“Helpen we de WEconomy eigenlijk wel door het vastleggen en structureren van NBM’s? Gaan ze dan niet opnieuw een eigen leven leiden, waardoor ze hun doel voorbij schieten?” vraag ik me af. “Keer op keer is het blijkbaar nodig onszelf opnieuw uit te vinden,” antwoordt Jonker als ik ’m deze vraag voorleg, “oude waarden moeten een plaats krijgen in een nieuwe tijd.” Datzelfde geldt dus voor de ‘nieuwe’ business modellen, immers zaken als vertrouwen, aandacht en tijd waren vroeger heel gewoon. Waarden als betrokkenheid en gezondheid zijn op het platteland nog heel vanzelfsprekend. En elke vrijwilliger kent de waarde van verantwoordelijkheid, saamhorigheid en het plezier aan het delen van kennis! Sleutelwoord in de ontwikkeling van de WEconomy is verbinden; zonder verbinding en samenwerking valt er niets te delen, ruilen of creëren. De echte veranderingen worden dan ook zichtbaar ‘aan de onderkant’ van de samenleving, waar verschillende partijen (mensen!) elkaar vinden, vaak zonder centrale planning of sturing door een overheid.
Doe mee!
De resultaten van het verkennende onderzoek genoten enorme belangstelling; het working paper werd ruim 3.000 keer gedownload en het artikeltje dat P+ eraan wijdde, belandde in de top-vijf van meest gelezen artikelen van 2012. Waarmee nog niet gedefinieerd is wat NBM’s zijn, want dat is nou net de vraag waar het allemaal om draait. Het vervolgonderzoek, dat juist gestart is en loopt tot juni, moet meer duidelijkheid geven. Te beginnen met de website www.nieuwebusinessmodellen.info. Makers van business modellen worden van harte uitgenodigd zich hier te melden. Doel is de kennis over NBM’s te verdiepen. Daarnaast wil dit onderzoek de kennis verbreden door samenwerking met 13 andere universiteiten in de EU, en verder verkennen door onderzoek in Afrika.
Bezoek het symposium
De uitkomsten van het onderzoek worden gepresenteerd tijdens een symposium “Change the Model ll” op 28 juni, in het Awarehouse bij Interface in Scherpenzeel. Het belooft een energieke bijeenkomst te worden, met inspirerende sprekers, interessante workshops en veel gelegenheid voor ontmoeting, zodat er volop kruisbestuiving kan plaatsvinden ter verdere stimulering van de WEconomy! Deelnemers ontvangen een working paper met de voorlopige resultaten van het onderzoek. Geïnteresseerden kunnen zich nu al inschrijven; er zijn 250 plaatsen beschikbaar.
